امروز، سالروز کشف اشعه ایکس توسط رونتگن، دانشمند آلمانی است که به عنوان روز رادیولوژی (پرتوشناسی) نامگذاری شده است. شکی وجود ندارد که علم عکسبرداری از اعضای درونی بدن به کمک پرتو ها با فرکانس های گوناگون، سهم بسزایی در تشخیص پزشکی داشته و با پیشرفت های چشمگیر در سال های اخیر بر امکانات تشخیصی در حوزه پرتوشناسی نیز افزوده شده است.
نکته بسیار مهم این است که اگر کارشناسان این رشته، مهارت کافی نداشته باشند، علاوه بر این که مانع تشخیص درست پزشک می شوند، به بیمار نیز به دلیل آسیب های وارده از اشعه، ضرر قابل توجه می رسانند.
این دغدغه ها برای بارداران که ناگزیر به انجام چند بار سونوگرافی برای آگاهی از سلامت و جنسیت فرزندشان هستند، بسیار آشناست. به همین دلیل، پای صحبت دکتر محمد کریمی، رادیولوژیست نشستیم تا به پرسش مادران در ارتباط با سونوگرافی بارداری پاسخ دهیم.
اولین سونوگرافی بارداری
زنان باردار به محض شک یا اطلاع از بارداری خود دوست دارند سونوگرافی انجام دهند، ولی بهتر است اولین سونوگرافی در هفته ششم تا هفتم بارداری انجام شود. منظور این است که شش هفته از آخرین دوره قاعدگی گذشته باشد چون ملاک سن بارداری، اولین روز آخرین قاعدگی است. در این زمان، قطعا از طریق سونوگرافی، یک جنین زنده و دارای ضربان قلب، داخل رحم تشخیص داده می شود و به طور دقیق سن بارداری تعیین می شود.
اگر زودتر مراجعه شود، هرچند بارداری داخل رحم به شکل یک حفره بارداری تشخیص داده می شود، ولی ممکن است هنوز جنین یا ضربان قلب آن قابل رویت نباشد و مجبور شوند یک تا دوهفته دیگر، دوباره سونوگرافی کنند که هزینه اضافی دارد.
تائید سلامت جنین، نه با سونوگرافی اول!
اولین سونوگرافی به شرط این که بموقع و توسط متخصص انجام شده باشد، حالت طبیعی و داخل رحم بودن بارداری، تعداد جنین ها، زنده بودن جنین، وجود یا نبود خونریزی اطراف ساک بارداری و یک سری اطلاعات دیگر را نشان می دهد، ولی اگر منظورتان از سلامت جنین، نداشتن ناهنجاری است باید عرض کنم، این موارد در سونوگرافی های انتهای سه ماهه اول و در سه ماهه دوم بارداری بررسی می شود. البته یک سری اختلالات در ابتدای بارداری هم قابل تشخیص است.
پسر است یا دختر؟
تعیین جنسیت از هفته ۱۴ امکانپذیر است، ولی معمولا این کار در سونوگرافی ۱۸ هفتگی انجام می شود که دقت آن نزدیک به صددرصد است. البته امروزه بسیاری از رادیولوژیست ها می توانند حتی در سه ماهه اول در هفته ۱۲ هم جنسیت را با اطمینان بالای ۸۰ تا ۹۰ درصد تعیین کنند.
تشخیص نقص آشکار با سونوگرافی
هر آنچه یک نقص آشکار در یک عضو یا ارگان از مغز تا پاها باشد، به وسیله سونوگرافی قابل تشخیص است. البته این موارد در سونوگرافی آنومالی اسکن و نه سونوگرافی معمول بارداری بررسی می شوند. همچنین برخلاف تصور عمومی، سونوگرافی قادر به تشخیص همه بیماری ها و ناهنجاری های جنین نیست و نباید چنین انتظاری داشت.
بارداری در چند قاب سونوگرافی
امروزه معمولا پنج نوبت سونوگرافی در بارداری های بدون عارضه انجام می شود:
اوایل بارداری اولین سونوگرافی برای تعیین داخل رحم بودن بارداری و رد حاملگی خارج رحمی، تعداد جنین ها، زنده بودن جنین، سن دقیق بارداری و تخمین تاریخ زایمان انجام می شود.
دومین سونوگرافی در هفته ۱۱ تا ۱۴ بارداری است که جزئی از غربالگری نوبت اول است و در آن، سندرم داون و برخی ناهنجاری های ژنتیک دیگر غربالگری می شود.
سومین سونوگرافی یا غربالگری دوم همان سونوگرافی آنومالی یا بررسی ناهنجاری های جنین است که در سه ماهه دوم و معمولا حوالی هفته ۱۸ بارداری انجام می شود و طی آن رادیولوژیست با جزئیات بیشتری تمام اعضای جنین را بررسی می کند.
سونوگرافی چهارم برای بررسی مناسب بودن رشد جنین، معمولا حوالی هفته سی ام انجام می شود.
سونوگرافی پنجم در انتهای سه ماهه سوم و اواخر بارداری با تشخیص موقعیت ونحوه قرارگیری جنین در داخل رحم، جفت و تخمین وزن جنین در تعیین نوع زایمان نقش حیاتی دارد.
تشخیص حاملگی خارج رحمی
وقتی نسبت به وجود حاملگی خارج رحمی در اوایل بارداری شک وجود دارد یا جنین یا ضربان قلبش در سونوگرافی از روی شکم در زمان مناسب دیده نمی شود، سونوگرافی واژینال انجام می شود؛ همچنین اندازه گیری طول دهانه رحم و باز و بسته بودن آن و تعیین دقیق وضعیت لبه تحتانی جفت نسبت به دهانه رحم در مواردی که از روی شکم قابل قضاوت نیست، در این زمان انجام می شود.
سونوگرافی، جنین را اذیت می کند!
هیچ پژوهش معتبری که نشان از ضرر داشتن سونوگرافی (معمولی یا سه بعدی) برای جنین یا مادر داشته باشد، تاکنون ارائه نشده است.
البته با وجود این که سونوگرافی ضرر اثبات شده ای ندارد، ولی نباید مادران باردار در موارد غیرضروری درخواست سونوگرافی داشته باشند. همچنین سونوگرافی به شرطی ضرر ندارد که توسط متخصص رادیولوژی که دانش و مهارت تخصصی استفاده از این دستگاه را دارد، انجام شده باشد.
متاسفانه در سایه نبود نظارت وزارت بهداشت، یک سری واردکنندگان دستگاه سونوگرافی دستگاه های بی کیفیت خود را به همکاران متخصص زنان داده اند و برخی از آنها بدون این که علم و مهارت کافی داشته باشند، در هر بار مراجعه زنان باردار و غیرباردار مبادرت به انجام سونوگرافی و اخذ وجه می کنند.
Views: 538
